لوله های پلاستیکی :

لوله های پلاستیکی که در تاسیسات آب و فاضلاب بکار برده می شوند عبارتند از :

لوله های پلاستیکی پی وی سی (PVC– مخفف پلی و نیل کلراید)

لوله های پلاستیکی (PE مخفف پلی اتیلن)

لوله های پلاستیک ABS (مخفف اکریلونیتریل ، بوتادین و استیرن)

لوله های پلاستیک PP (مخفف پلی پروپلین)

لوله های پلاستیکی CPVC (مخفف کلرینیتد پلی و نیل کلراید)

لوله های پلاستیکی PB (مخفف پلی بوتیلن)

   مزایای لوله های PVC:

اتصال لوله و قطعات آن بسیار آسانتر و سریعتر از سایر لوله ها انجام می شود .

در نصب روکار احتیاجی به رنگ آمیزی ندارند .

دارای وزن سبک هستند و به راحتی در بین سقف کاذب و مکانهایی که دسترسی بدان مشکل است نصب می شود .

در مقایسه با لوله های دیگر قطر خارجی کمتری داشته و به راحتی در داخل دیوار جاسازی و اجرا می شود .

در برابر مواد شیمیایی از مقاومت بالایی برخوردار هستند .

معایب لوله های PVC:

لوله های پی وی سی خشک در برابر سرما بسیار حساس و شکننده می باشند .

لوله های پی وی سی در برابر حرارت زیاد فرم و استحکام خود را از دست می دهند .

به علت قدرت مقاومت کم جداره این نوع لوله ها بایستی از فنر لوله بازکنی برای گرفتگی مجرای لوله ها استفاده نمود .

در برار نیروهای خارجی دارای مقاومت کمتری هستند

مشخصات لوله های PVC فشار ضعیف :

۲۰۰	۱۵۰	۱۲۵	۱۰۰	۷۰	۵۰	۴۰	قطر اسمی mm
۴	۲/۳	۵/۲	۲/۲	۸/۱	۸/۱	۸/۱	ضخامت جدار لوله mm

مشخصات لوله های PVC فشار قوی :

۲۰۰	۱۵۰	۱۲۵	۱۰۰	قطر اسمی mm
۵/۴	۶/۳	۳	۳	ضخامت جدار لوله

نکته ۱ :‌ اتصال لوله های PVC بر حسب نوع لوله و اتصالات به روشهای مختلف انجام می شود که نوع اتصال چسبی متداولتر است .

نکته ۲ : اتصال حداقل به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه به هیچ وجه نبایستی حرکت داده شود تا سفت گردد .

مزایای انواع لوله های PE:

نوع اول – داشتن چگالی ، مقاومت حرارتی پایین و قابلیت انعطاف خوب از مزایای این نوع می باشد .

نوع دوم – دارای چگالی متوسط و اندکی سخت تر از نوع اول هستند و در دمای بالا مقاومتشان بیشتر بوده و قابلیت انبساط بهتری دارند .

نوع سوم – بسیار سنگین تر از نوع قبلی و چگالی بیشتری دارند و برترین خواص فیزیکی از نظر مقاومت – قابلیت انبساط- درجه سختی – ضریب زبری را دارا هستند و از این رو کاربرد وسیعی در گازرسانی و آبرسانی دارند .

نکته ۱ : اتصال لوله های PE به روشهای مختلف دنده ای – فلنچی – بستی – اورینگی و نر و مادگی با روش اتصال جوش حرارتی و جوش سر به سر انجام می شود .

نکته ۲ : اتصال دنده ای در مورد کلیه لوله های پلاستیکی سنگین و ۴ اینچ به پایین قابل اجرا است .

مزایای لوله های PB :

لوله پلی بوتیلن در برابر خوردگی ، یخ زدگی ، زنگ زدگی ، خاکهای اسیدی و رسوب گرفتگی مقاوم است . این لوله هنگام انجماد ترک نمی خورد و در دمای ۸۲ درجه سانتی گراد فشار ۵/۶ اتمسفر را تحمل می کند .

نکته : به سبب انعطاف پذیری این لوله های در شبکه لوله کشی ضربه قوچ اتفاق نمی افتد .

لوله های پنج لایه :

در تاسیسات لوله کشی ساختمان خوردگی و رسوب در لوله های فلزی خسارات و مشکلاتی را بوجود می آورد . برای حل این مشکل تا کنون تلاشهای زیادی صورت گرفته است .استفاده ازآلیاژهای مختلف با پوشش گوناگون از راه حل هایی است که تا کنون برای افزایش مقاومت فلز در برابر خوردگی به کار رفته است بی آنکه هیچ یک پاسخی قطعی به مشکل بدهند .

یکی دیگر از راه هایی که برای پرهیز از مشکلات لوله های فلزی پیشنهاد شده است استفاده از لوله های پلیمری است اما به کارگیری این لوله ها در عمل نشان داده که اگر چه جایگزینی فلز با پلاستیک مسله خوردگی و پوسیدگی لوله را حل می کند اما مشکلات دیگری را باعث می شود که پیش از آن وجود نداشت از جمله نفوذ اکسیژن ، محدودیت در تحمل فشار یا دمای بالا ، ضریب انبساط زیاد و … .

در این شرایط گروهی از دانشمندان به تلفیق فلز و پلیمر توجه کردند . به عنوان مثال سوپر پایپ نقطه اوج همین تکنولوژی است . تلفیقی هوشمندانه که حاصل آن لوله ای است پنج لایه شامل یک لوله آلومینیومی ، دو لایه پلیمر و دو لایه چسب مخصوص – که مقاومت در برابر خوردگی ، زنگ زدگی ، رسوب و پوسیدگی را از لوله های پلیمری و توان تحمل حرارت مداوم ، فشار بالا و نفوذ ناپذیری را از لوله های فلزی به ارث برده است . سوپر پایپ آخرین دستاورد تکنولوژی است هک برای تمام تاسیسات ساختمان قابل استفاده است و حتی در بدترین شرایط صد سال عمر می کند .

جدول مقایسه ای سوپر پایپ :

	فلزی	پلیمری	سوپر پایپ
خورندگی از داخل یا خارج	بلی	خیر	خیر
رسوب پذیری	بلی	خیر	خیر
تحمل دما و فشار بالا	بلی	خیر	بلی
فریب انبساط طوری	کم	زیاد	کم
نفوذ اکسیژن	خیر	بلی	خیر
مقاومت مکانیکی	خوب	کم	خوب
شکل پذیری	بلی	خیر	بلی
وزن	سنگین	سبک	سبک

 

ساختار لوله های سوپر پایپ :

یک لوله آلومینیمی با جوش طولی اولتراسونیک ،‌بدنه اصلی سوپر پایپ را تشکیل می دهد . این لایه فلزی مقاومت در برابر فشار ، حرارت و نفوذ اکسیژن را تامین می کند . در لایه های داخلی و بیرونی سوپر پایپ به جای پلی اتیلن مشبک (PEX) از پلیمر جدید PEOC استفاده می شود که عمر این پلیمر در شرایط سخت کاری و در فشار و دمای بالا حتی با ضریب اطمینان ۵/۲ بیش از ۴۰۰ سال است .

لایه های فلزی و پلیمر طی فرآیندی توسط دو لایه چسب مخصوص با هم تلفیق می شوند .

مزایای لوله های پنج لایه :

زنگ نمی زند ، رسوب نمی گیرد و هرگز نمی پوسد .

به راحتی خم می شود و شکل می پذیرد .

نصب آن سریع ، آسان و بدون ضایعات می باشد .

بسیار سبک و حمل و نقل آن آسان است .

عدم امکان نفوذ اکسیژن به لوله و جلوگری از لجن زدگی و تغییر رنگ آب .

ضریب انبساط طولی بسیار ناچیز .

افت فشار بسیار ناچیز بدلیل هموار بودن سطح داخل لوله .

مقاوم در برابر ضربه و مواد شیمیایی .

مقاوم در برابر فشار به علت جوش طولی آلومینیوم .

در لوله کشی توکار مطمئن و در نصب روکار زیبا است .

توان تحمل حرارت مداوم .

لوله های گالوانیزه :

لوله های گالوانیزه خود به دو دسته تقسیم می شوند : لوله های فولادی گالوانیزه و لوله های آهنی گالوانیزه این دو نوع در بازار به لوله های آهنی سفید معروفند و عموماً بین این دو فرقی گذاشته نمی شود ،در صورتیکه لوله های فولادی گالوانیزه در مقایسه با نوع آهنی آن سبک تر و براق تر هستند .

لوله های فولادی گالوانیزه :

این نوع لوله ها گاهی برای تخلیه فاضلاب لوازم بهداشتی کوچک به کار برده می شود ولی مورد استفاده اصلی آنها برای تهویه است . جنس این لوله ها از فولاد نرمی است که در ساختن آن ورقه فولاد را با فشار داخل قالب عبور داده درز آن را جوش می دهند و سپس آنها را جهت افزایش مقاومت در برابر اسیدها و زنگ زدگیها در یک وان آبکاری روی اندود (گالوانیزه) می کنند . این نوع لوله ها نسبت به نوع آهنی در برابر اسیدها مقاومت کمتری دارند و کلیه اسیدهایی که برای چدن مضر می باشند فولاد گالوانیزه را هم خراب می کنند .

لوله های آهنی گالوانیزه :

جنس این لوله ها از آهن سفید نورد شده است که درز آن توسط دستگاه های درز جوش بهم جوش داده می شود و سپس لوله را در فلز روی مذاب فرو می برند . به همین علت آنها را لوله های با درز نیز می گویند . این نوع لوله ها از رنگ تیره و خاکستریشان شناخته می شوند .و عموماً به دو صورت سبک و متوسط تولید می شوند .

کلیه لوله های فولادی و آهنی گالوانیزه در شاخه های ۶ متری و دو سر دنده با قطر  اینچ تا ۸ اینچ تولید می گردند . قر این لوله ها معمولاً‌قطر اسمی است که بزرگتر از قطر داخلی و کوچکتر از قطر خارجی است .

همچنین در بازار این لوله ها را بر اساس نمره می شناسند . لوله های گالوانیزه نیز به وسیله دنده پیچی به یکدیگر وصل و توسط مواد مناسب آب بندی می شوند .

مشخصات لوله های گالوانیزه:

نمره لوله	قطر اسمی(in)	قطر خارجی برحسب میلیمتر		ضخامت برحسب میلی متر	وزن لوله ۶ متری بر حسب کیلوگرم
		حداکثر	حداقل
۲		۴/۲۱	۰۰/۲۱	۰۰/۲	۵۱۰/۶
۵/۲		۹/۲۶	۴/۲۶	۳۵/۲	۲۱۰/۹
۳	۱	۸/۳۳	۲/۳۳	۶۵/۲	۰۲۰/۱۳
۴		۵/۴۲	۹/۴۱	۶۵/۲	۵۰۰/۱۶
۵		۴/۴۸	۸/۴۷	۹۰/۲	۷۰۰/۲۰
۶	۲	۲/۶۰	۶/۵۹	۹۰/۲	۰۰۰/۲۷
۷		۷۶	۲/۷۵	۹۰/۲	۹۰۰/۳۳
۸	۳	۷/۸۸	۹/۸۷	۲۵/۳	۷۰۰/۴۴
۹		۲/۱۰۱	۳/۱۰۰	۶۵/۳	–
۱۰	۴	۹/۱۱۳	۰۰/۱۱۳	۶۵/۳	۷۰۰/۶۵
۱۲	۵	۶/۱۴۰	۷/۱۳۹	۸۵/۴	۵۱۰/۱۰۲
۱۵	۶	۱/۱۶۶	۱/۱۶۵	۸۵/۴	۰۱۰/۱۲۵

•     لوله های چدنی :

جنس این لوله ها از چدن ریخته گری است و بر حسب نوع کاربرد آنها انواع و مقدار آلیاژ ، شکل و طول لوله ،‌نوع اتصالات آنها با هم متفاوت هستند و اغلب در سیستم لوله کشی فاضلاب استفاده می شوند .

لوله های چدنی که در سیستم لوله کشی فاضلاب به کار می رود :

الف) سرتوپی (یک سرتوپی – دو سرتوپی)

ب) دو سر تخت

مزایای لوله های چدنی :

در برابر فشار وارده به جداره های خارجی دارای مقاومت و استحکام خوبی هستند .

فرسودگی این لوله ها کمتر از لوله های فلزی است .

می توان براحتی از دستگاه تراکم هوا جهت باز کردن و رفع گرفتگی لوله استفاده نمود .

قیمت لوله های چدنی نسبت به لوله های آهنی ارزانتر است .

معایب لوله های چدنی :

نصب لوله های چدنی نسبت به لوله های آهنی کندتر انجام می شود .

لوله های چدنی به علت تاثیر مواد شیمیایی موجود در فاضلاب زنگ می زنند و جلوگیری از زنگ زدگی آنها میسر نمی باشد .

داشتن وزن زیاد قطعات و کثر اتصالات و در نتیجه زیاد پیوند از معایب دیگر لوله های چدنی می باشد .

مقایسه لوله چدنی توپی دار و سر تخت :

قابلیت تحمل فشار لوله های سرتخت بیشتر است .

لوله های سر تخت به دلیل نداشتن مادگی و لبه های قیطانی و وزن و ضخامت کمتر و نوع پیوند کاربرد بیشتری دارند .

لوله های سرتخت به دلیل خاصیت الاستیکی نوع پیوند آن تغییر حرارت بیشتری را نسبت به لوله های دیگر تحمل می کند .

وزن لوله های چدنی توپی دار فاضلاب (استاندارد ASTM)

قطر لوله		لوله های یک سرتوپی		لوله های دو سرتوپی
Mm	ln	وزن یک متر لوله kg	وزن یک فوت لوله lb	وزن یک متر لوله kg	وزن یک فوت لوله lb
۵۰	۲	۱۴۰/۱۲	۵/۵	۱۴۰/۱۲	۵/۵
۷۵	۳	۰۰۰/۲۱	۵/۹	۰۰۰/۲۱	۵/۹
۱۰۰	۴	۷۰۰/۲۸	۱۳	۷۰۰/۲۸	۱۳
۱۲۱۵	۵	۵۰۰/۳۷	۱۷	۵۰۰/۳۷	۱۷
۱۵۰	۶	۱۵۰/۴۴	۲۰	۱۵۰/۴۴	۲۰

افست یا دو خم :

در تغییر امتداد لوله های افقی و قائم سیستم لوله کشی فاضلاب به کار می رود وبا مقادیر انحراف مختلف تولید می شوند .

طریقه اتصال لوله های چدنی :

اتصال لوله های چدنی توپی دار با استفاده از کنف و سرب انجام می گیرد و اتصال لوله های چدنی دو سر تخت به کمک واشر لاستیکی و بست مخصوص انجام می شود .

روش اتصال لوله های چدنی توپ دار :

ابتدا بایستی بدنه لوله واتصالات از نظر سالم بودن تست شود و نحوه آزمایش از طریق زدن ضربات آرام چکش امکان پذیر است . چنانچه لوله شکسته باشد یا حتی دارای ترک مویی حزیی باشد صدای ضربات به صورت بم که اصطلاحاً صدای «مرده چدن» نام دارد شنیده می شود .

پس از اینکه لوله ها در یک امتداد به صورت هم محور در داخل یکدیگر قرار داده شدند کنف مخصوص بایستی با استفاده از قلم و چکش در طوقه مطابق شکل متراکم شود .

لازم به ذکر است کنف مورد استفاده به دو روش دو رشته ای و سه رشته ای بافته می شود و کنف بافته شده بایستی متناسب با قطر لوله های اتصالی بوده و فضای بین نر و مادگی را تا عمق ۵/۲ سانتی متری لبه مادگی پر نماید .

سرب مذاب که قبلاً توسط چراغ کوره ای یا کوزه ذوب تهیه شده با ملاقه مطابق شکل داخل طوقه ریخته می شود . چنانچه محل پیوند به صورت کاملاً عمودی و سرتوپی رو به بالا باشد نیازی به کمربند سرب ریزی نیست اما اگر محل پیوند افقی یا مایل یا سرتوپی رو به پایین باشد استفاده از کمربند سرب ریزی ضروری است و باید با استفاده از کمربندهای نخ سوز یا لاستیکی یا فلزی یا گل رس با ایجاد مسیر سرب ریزی عمل سرب ریزی را انجام داد .

بعد از تمام مراحل فوق وقتی سرب سرد شد آن را باید با استفاده از قلم سرب کوبی و چکش به طور آهسته کوبید تا مواد لازم حتی الامکان به داخل اتصال برود .

روش اتصال لوله های چدنی سر تخت :

ابتدا باید واشر لاستیکی را از طوقه فولادی خارج کرده و سالم بودن آن را بررسی نمود .

واشر لاستیکی را در انتهای قطعه اول لوله مورد اتصال قرار داده به طوریکه رگه برجسته میانی واشر به لبه انتهایی لوله مماس باشد .

قسمت آزاد واشر لاستیکی را به پایین برگردانده تا رگه برجسته میانی روی لبه انتهایی لوله قرار گیرد .

قطعه دوم مورد اتصال را وارد واشر لاستیکی نموده به طوریکه لبه آن روی رگه برجسته میانی قرار گیرد . سپس باید قسمت برگردانیده شده واشر را به حالت اول خود درآورد .

بست نگهدارنده فولادی را باز رده جهت سهولت بسته شدن سطح داخلی آن را کمی چرب نموده و طوقه را در محل خود و بر روی واشر لاستیکی قرار داده و پیچها را در محل خود باید بتدریج سفت نمود .

آزمایش پتانسیل لوله نسبت به خاک :

این امر به منظور حصول اطمینان از حفاظت کاتدی و جلوگیری از  خوردگی لوله نسبت به خاک انجام می گیرد .

جهت تعیین مقادیر اندازه گیری از ولت متر با امبلانس داخلی زیاد ( ۱۰ مگا اهم ) که بین الکترود مرجع  و کابل آزمایش که به لوله متصل می گردد استفاده می شود . الکترود مرجع یا نیم پیل از یک میله مسی که در مرکز ظرف حاوی محلول اشباع سولفات مس تشکیل شده است . قسمت تحتانی ظرف متخلخل بوده که ضمن تماس با زمین می تواند جریان الکتریکی را به خوبی هدایت کند .

واکنش کاهش یا افزایش پتانسیل در لوله تحت حفاظت کاندی می تواند در نتیجه یکی از عوامل زیر باشد :

۱ – جریان های سرگردان

۲ –اشکال در پوشش

۳ –تخلیه جریان به یک سازه همجوار فلزی

الکترود های دیگری نیز در شرایط مخصوص مورد استفاده قرار می گیرند که از آنجمله اند :

۱ –الکترود هیدروژن که فقط در آزمایشگاه استفاده می شود .

۲ –الکترود کالومل که اغلب در آب هاب تازه یا آب شور قرار می گیرد .

۳ –الکترود سرب / کلرید سرب که در مطالعات خوردگی کابل های سربی به کار می رود .

۴ –الکترود نقره / کلرید نقره که قابل استفاده در آب شور بوده و در اثر تماس با آب دریا فاسد نمی شود .

جریان های سرگردان :

یکی از بدترین نوع خوردگی بر روی فلزاتی که در خاک کار گذاشته می شوند در محل هایی است که جریان های الکتریکی سرگردان وجود دارند . منابع چنین جریان هایی ممکن است سیستم حفاظت کاتدی ، سیستم حمل و نقل برقی ، کارگاه های آبکاری الکتریکی ، وسایل الکتریکی و غیره باشد . از آنجا که مقاومت ویژه خاک ها زیاد است جریان های الکتریکی داخل زمین از طریق فلزات داخل خاک که مقاومت کمی دارند عبور خواهد کرد که نقطه ورودی جریان سرگردان کاتد و نقطه خروجی آن آند ( پیل خوردگی ) خواهد بود .

جریان های اعمالی به یک سیستم حفاظت کاتدی به سهولت به تاسیسات همجوار وارد می گردند به خصوص اگر بستر های آندی به تاسیسات دیگر نزدیک باشد .

در این صورت تاسیساتی که حفاظت کاتدی نمی گردند . در نقطه تخلیه جریان دچار خوردگی می شوند . بدون اغراق می توان گفت خوردگی ناشی از این جریان ها از خوردگی هایی که عوامل محیطی به بار می آورند بیشتر است .

به منظور کاهش تداخل جریان روش هایی را می توان به کار برد از جمله :

۱ –اتصال خطوط لوله متقاطع به یکدیگر

۲ –استفاده از آند های فدا شونده در محل تقاطع ( می توان از آهن قراضه نیز استفاده کرد )

۳ –کاهش دادن مقاومت الکتریکی در محل تقاطع توسط تقویت پوشش نواری

۴ –استفاده از موانع الکتریکی و همچنین بالا بردن مقاومت الکتریکی

همجواری خطوط انتقال نیرو با خطوط لوله :

مجاورت خطوط لوله با شبکه های برق فشار قوی باعث القا ولتاژ روی خطوط لوله شده و نتیجه سو در حفاظت کاتدی بر جای خواهد گذارد . جریان برق با فرکانس۵۰ هرتز بسیار خطرناک بوده به طوریکه اگر برق ۳۵ ولت را در نظر بگیریم جریان حاصل از آن در شرایطی که بدن خشک باشد ۵/۳ میلی آمپر خواهد بود کا تاثیر فیزیکی بر روی بدن خواهد داشت اگر خطوط لوله ناچارا با خطوط انتقال برق موازی گردد در شرایط متقاطع هر چند جریان القایی تاثیر بر پوشش نقاط تقاطع خواهد گذارد معهذا اثرات القایی آن ناچیز بوده ، به طوریکه می توان با تقویت پوشش حتی الامکان با ایجاد فاصله تا حدی جبران این نقیضه را نمود .

در مورد همجواری خطوط انتقال نیرو ( زیر زمینی ) با خطوط لوله مسئله القا وجود دارد ولی چندان حاد نمی باشد . زیرا پوشش مسطح کابل تا ۸۰ درصد حوزه مغناطیسی را محدود می سازد که اثرات القایی خطوط زیر زمینی بر خطوط لوله ناچیز خواهد بود .

به منظور رهایی از جریان های القایی حاصل از هجواری خطوط انتقال نیرو با خطوط لوله می توان از وسیله ای استفاده نمود که در آزمایشات نتایج مطلوبی از آن به دست آمده است این وسایل همانند یک خازن عمل می کنند . با به کارگیری آن می توان جریان های القایی را حذف نمود .